Παράγοντες κινδύνου και έγκαιρη διάγνωση

Παράγοντες κινδύνου για να αναπτυχθεί ένας καρκίνος στις ωοθήκες αποτελεί το οικογενειακό ιστορικό (ύπαρξη μίας στενής συγγενούς, όπως μητέρα ή αδερφή με ιστορικό γυναικολογικού καρκίνου), η ηλικία, η παχυσαρκία και το κάπνισμα. Τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί κάποια γονίδια, τα οποία ονομάζονται BRCA γονίδια (BRCA1 και BRCA2 γονίδια), οι μεταλλάξεις (αλλαγές) των οποίων σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών, ενώ άλλες γυναικολογικές νόσοι, όπως οι κύστεις ωοθηκών ή η ενδομητρίωση μπορεί να αποτελούν παράγοντες κινδύνου. Τέλος, αν μια γυναίκα δεν έχει τεκνοποιήσει, ή αν είχε πρώιμη εμμηναρχή (έναρξη της περιόδου) ή καθυστερημένη εμμηνόπαυση μπορεί να έχει αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών.

Layer 2 1
Έγκαιρη Διάγνωση

Καθώς τα συμπτώματα του καρκίνου των ωοθηκών συχνά μπερδεύονται με τα συμπτώματα άλλων νοσημάτων είναι σημαντικό να μη τα αγνοούμε κι αν επιμένουν να επισκεφτούμε τον γυναικολόγο μας άμεσα για περαιτέρω εξετάσεις και διερεύνηση.

Ο τακτικός ετήσιος έλεγχος στο γυναικολόγο μας καθώς κι η γνώση των συμπτωμάτων της νόσου αποτελούν σήμερα τους πιο σημαντικούς παράγοντες για την πρόληψη και την έγκαιρη διάγνωση της νόσου.

Διάγνωση

Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί μία αξιόπιστη μέθοδος για την ανίχνευση του καρκίνου των ωοθηκών. Συχνά η διάγνωση βασίζεται είτε σε μια εξέταση αίματος κατά την οποία ανιχνεύεται υψηλή ποσότητα μιας πρωτεΐνης, η οποία λέγεται CA125 είτε σε απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ο υπέρηχος κοιλίας ή η αξονική τομογραφία, χωρίς όμως οι παραπάνω εξετάσεις να είναι απόλυτα ειδικές  και για αυτό η επιβεβαίωση της νόσου και η τελική διάγνωση γίνεται με βιοψία της ύποπτης βλάβης.

Πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η διαδικασία της διάγνωσης μπορεί να διευκολυνθεί με την χρήση του αλγόριθμου ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm). O συγκεκριμένος αλγόριθμος μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην εκτίμηση κινδύνου για καρκίνο ωοθηκών σε ασθενείς με μάζα στην πυελική χώρα. Ο αλγόριθμος υπολογίζει την πιθανότητα εύρεσης επιθηλιακού καρκίνου ωοθηκών στο χειρουργείο.

Χρησιμοποιεί συνδυαστικά τις μετρήσεις στο αίμα του γνωστού δείκτη CA125 και του νέου δείκτη ΗΕ4 (Human Epididymis Protein 4 ή Ανθρώπινη Πρωτεΐνη Επιδιδυμίδας) και λαμβάνει υπόψη αν η γυναίκα είναι προεμμηνοπαυσιακή ή μεταεμμηνοπαυσιακή. 

Ο δείκτης ΗΕ4 έχει υψηλή ευαισθησία και ειδικότητα για τον καρκίνο των ωοθηκών καθώς παρουσιάζει αυξημένες τιμές στις περισσότερες ασθενείς με πρώιμη ή προχωρημένη νόσο ενώ σπανίως έχει αυξημένη τιμή σε καλοήθεις γυναικολογικές παθήσεις.

Με τον παραπάνω συνδυασμό, ο αλγόριθμος ROMA επιτρέπει τη διαστρωμάτωση των γυναικών σε ομάδες χαμηλού και υψηλού κινδύνου. 

Δεδομένου ότι οι ασθενείς με επιθηλιακό καρκίνο ωοθηκών έχουν καλύτερη έκβαση όταν απευθύνονται σε εξειδικευμένα κέντρα για τη συγκεκριμένη νόσο, η χρήση του αλγορίθμου πριν από το χειρουργείο, μπορεί να καθορίσει αν η γυναίκα χρειάζεται να απευθυνθεί σε εξειδικευμένο κέντρο και να διευκολύνει τη διάγνωση και τη θεραπευτική προσέγγιση.

AdobeStock 398010672 1
Βιβλιογραφία
  1. https://gco.iarc.fr/today/fact-sheets-cancers
  2. Ferlay J, et al. Eur J Cancer 2013;49:1374-403
  3. Cancer Research UK. Stages of ovarian cancer. http://www.cancerresearchuk.org/cancer-help/type/ovarian-cancer/treatment/stages-of-ovarian-cancer. Last Accessed June 2023.
  4. Cancer Research UK. Ovarian cancer symptoms. http://www.cancerresearchuk.org/cancer-help/type/ovarian-cancer/about/ovarian-cancer-symptoms. Last Accessed June 2023.
  5. Cancer Research UK. Ovarian cancer tests. http://www.cancerresearchuk.org/cancer-help/type/ovarian-cancer/diagnosis/ovariancancer-tests. Last Accessed June 2023.
  6. SEER. https://seer.cancer.gov/statfacts/html/ovary.html. Last accessed June 2023.
  7. American Cancer Society. http://www.cancer.org/cancer/ovariancancer/detailedguide/ovarian-cancer-survival-rates. Last accessed June 2023.
  8. Foundation for Women’s cancer. https://www.foundationforwomenscancer.org/gynecologic-cancers/cancer-types/ovarian/ Last accessed June 2023.
  9. Goff BA, et al. JAMA 2004;291:2705–12.
  10. Goff BA, et al. Cancer 2000;89:2068–75.
  11. https://gco.iarc.fr/today/fact-sheets-cancers
  12. Moore RG, et al. Gynecol Oncol 2009;112:40–6.         
  13. Ortiz-Munoz B, et al. Tumour Biol 2014;35:7249–58.          
  14. Montagnana M, et al. J Clin Lab Anal 2009;23:331–5.        
  15. Hellström I, et al. Cancer Res 2003;63:3695–700.       
  16. Huhtinen K, et al. Br J Cancer 2009;100:1315–9.
  17. 17.   Malkasian GD, et al.  Am. J. Obstet. Gynecol. 1988; 159: 341-346
  18. Roche. Avastin (bevacizumab) Summary of Product Characteristics (2020).
  19. Roche. Avastin (bevacizumab) Prescribing Information (2020).
  20. AstraZeneca. Lynparza (olaparib) Summary of Product Characteristics (2020).
  21. AstraZeneca. Lynparza (olaparib) Prescribing Information (2020)
  22. ClinicalTrials.gov. https://clinicaltrials.gov/ct2/home.
  23. Permuth-Wey and Sellers. Methods Mol Biol 2009;472:413-37.
  24. Roett MA and Evans P. Am Fam Physicians 2009;80:609-616.
  25. Rosen DG, et al. Front Biosci 2009;14:2089-2102.
  26. Permuth-Wey and Sellers. Methods Mol Biol 2009; 472:413-37.
  27. Roett MA and Evans P. Am Fam Physicians 2009; 80:609-616.
  28. US National Library of Medicine. https://ghr.nlm.nih.gov/condition/ovarian-cancer#genes.  Last accessed June 2023.
  29. National Cancer Institute. https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/genetics/brca-fact-sheet. Last accessed June 2023.
  30. Konecny GE and Kristeleit RS. Br J Cancer 2016; 115:1157-1173.
  31. Foundation for Women’s cancer https://www.foundationforwomenscancer.org/about-the-foundation/allied-support-group/%20ovarian-cancer-symptoms-consensus-statement. Last accessed June 2023.
  32. Goff BA, et al. JAMA 2004;291:2705–12.
  33. Goff BA, et al. Cancer 2000;89:2068–75.
  34. Heintz APM, et al. Int J Gynaecol Obstet 2006;95 (Suppl 1): S161–92. 12. 12.CancerProgress.net. http://www.cancerprogress.net/timeline/ovarian-cancer. Last accessed June 2023.
  35. Ledermann GE, et al. Ann Oncol 2013;24(Suppl 6):vi24-vi32.
  36. National Comprehensive Cancer Network. https://www.nccn.org/professionals/physician_gls/pdf/ovarian.pdf. Last accessed June 2023